De aarde lijkt steeds sneller om haar as te draaien. We leven in turbulente politieke tijden, technologische ontwikkelingen zijn nauwelijks meer bij te houden en werk verandert continu. Het einde van het jaar is daarom een mooi moment om even op adem te komen en vooruit te blikken op wat komen gaat.
Elk jaar in december vraagt de LinkedIn-redactie verschillende experts: welke grote thema’s gaan het komende jaar vormgeven? Welke onderwerpen gaan het nieuws domineren?
In 2020 maken we na een decennium van ingrijpende veranderingen de balans op en stellen we de wereld ter discussie. Werkt het kapitalisme nog wel? Hoe gaan we met onze planeet om? Waarom hebben we oprichters van grote techbedrijven op een voetstuk geplaatst? Hechten we te veel waarde aan werk?
20 van dit soort ideeën – zogenaamde Big Ideas – kun je hieronder lezen. Hebben we daarmee alles behandeld? Bij lange na niet. Zelfs met 100 ideeën zouden we niet alles kunnen meenemen. Daarom nodigen we je uit om samen met ons naar de toekomst te kijken. Welk belangrijk thema denk jij dat we het komende jaar zullen terugzien? En waarom? Laat het ons weten in een reactie op dit artikel, of deel een bijdrage, artikel of video op LinkedIn met de hashtag #BigIdeas2020. Hier zijn onze 20 Big Ideas voor 2020.
Vlees maakt plaats voor ‘vlees’
De markt voor vleesvervangers is ontploft. Sinds januari 2017 is de verkoop van alternatieven voor vlees in Nederland met 51 procent gestegen. We leggen steeds vaker vegetarische ‘gehaktballen’, ‘hamburgers’ of ‘kipschnitzels’ in het winkelmandje. Maar daar is niet iedereen blij mee. Een aantal Amerikaanse staten heeft al wettelijk bepaald dat woorden als ‘vlees’, ‘hamburger’ of ‘melk’ alleen maar gebruikt mogen worden voor producten die van dieren afkomstig zijn. Soortgelijke voorstellen liggen momenteel bij de Europese Commissie op tafel.
Er staat hier behoorlijk wat op het spel: de markt voor vleesvervangers kan over 10 jaar zomaar tien keer zo groot zijn als nu en jaarlijks 140 miljard dollar (127 miljard euro) in het laatje brengen, voorspelt de Britse bank Barclays. Uit klimaat- en gezondheidsoverwegingen stappen steeds meer consumenten over op plantaardige alternatieven en daar wordt slim op ingespeeld. Burger King verkoopt bijvoorbeeld sinds vorige maand de vleesvrije burgers van De Vegetarische Slager.
De volgende grote verandering in deze groeiende markt ligt bovendien al in het verschiet. Binnenkort zullen we kennismaken met kweekvlees, oftewel vlees dat in laboratoria wordt gekweekt van dierlijke cellen zodat dieren niet geslacht hoeven te worden. De Nederlandse start-up Meatable wil in de zomer van 2020 de eerste varkenskarbonade van kweekvlees presenteren. Het kan de markt op zijn kop gaan zetten. ‘De veesector vermoedt dat kweekvlees een veel grotere bedreiging vormt en bekijkt nu wat hun opties zijn,’ zegt Laura Wellesley van denktank Chatham House. ‘Kweekvleesbedrijven richten zich op vleeseters, slagers en supermarkten. Ze willen natuurlijk niet dat hun toegang tot die markten wordt verhinderd.’
Focus wordt de belangrijkste vaardigheid van 2020
Zit jij ook weleens tijdens je werk gedachteloos door je Instagram-feed te scrollen? Je bent niet de enige. In een onderzoek van het leerplatform Udemy gaf twee van de drie werknemers toe dat ze minstens een uur per dag op hun telefoon keken in de tijd van de baas. Dit is een kostenpost voor het bedrijf maar ook voor de werknemers zelf. Er is nog maar verrassend weinig onderzoek over dit onderwerp te vinden maar in de onderzoeken die er zijn wordt het productiviteitsverlies geschat op honderden miljarden dollars. En dan hebben we het alleen nog maar over de VS.
‘Hoewel iedereen weleens afgeleid kan zijn, ben je er uiteindelijk wel zelf verantwoordelijk voor,’ schrijft Nir Eyal, auteur van het boek ‘Indistractable: How to Control Your Attention and Choose Your Life’. Eyal geeft tips in zijn boek die je helpen je concentratie langdurig vast te houden: beheers je inwendige triggers, plan je dag en maak afspraken met jezelf en je vrienden. Maak het pakken van je telefoon niet te makkelijk. ‘Er zijn twee soorten mensen,’ concludeert Eyal. ‘Mensen die hun concentratie en leven laten manipuleren door anderen en mensen die zich niet laten afleiden.’
Het kapitalisme wordt hervormd
De onvrede over het kapitalisme groeit en kritiek op het systeem komt nu zelfs uit zeer onverwachte hoek. Zo noemt hedgefondsmanager en miljardair Ray Dalio het kapitalisme ‘voor de meeste mensen een defect systeem’. Hoe nu verder?
Optie 1: Het kapitalisme vindt zichzelf opnieuw uit. 181 prominente ceo’s ondertekenden in augustus een verklaring waarin ze dit beloofden. Bedrijven horen de belangen van alle aandeelhouders te dienen en het kortetermijndenken moet op de schop; de wereld is niet uitsluitend een afzetmarkt maar bedrijven moeten ook helpen om de wereld te verbeteren, aldus de leden van de Business Roundtable. Hebzucht is niet meer zaligmakend.
Optie 2: Kiezers dwingen hervorming af. Als bedrijven uit zichzelf niet kunnen (of willen) veranderen, dan kan de politiek ze een handje helpen. ‘Hervorming gebeurt niet altijd via regeringen maar ik heb een sterk vermoeden dat het de enige manier is,’ stelt econoom en voormalig Brits minister Jim O’Neill. ‘Bedrijven volgen de regels en de regels zijn niet streng genoeg.’
Dit is geen westers probleem. Van Chili tot en met Libanon brengen dagelijkse economische problemen, zoals stijgende metrotarieven of een belasting op WhatsApp-gesprekken, grote protesten teweeg. Volgens Nobelprijswinnaar Esther Duflo is het erop of eronder voor de vrije markt: ‘In een wereld waar de ongelijkheid explosief is gegroeid en de rijken rijker zijn geworden, zijn ook hele arme mensen steeds welvarender geworden. Als de groei echter niet wordt voortgezet dan staat de legitimiteit van het kapitalistische systeem op de tocht.’
Onze kijk op onderwijs verdient een update
We zijn al jaren, zo niet eeuwen, geobsedeerd door de vraag: hoeveel banen zullen robots inpikken? Tegelijkertijd denken we te weinig na over hoe we mensen kunnen opleiden zodat ze zich staande kunnen houden in de almaar veranderende arbeidsmarkt. Ook zouden we moeten bekijken hoe we mensen voortdurend kunnen bij- en omscholen. We kunnen drie kanten opgaan, zegt Jason Wingard, hoogleraar van Columbia University:
Werknemers worden zzp’ers en zijn op zichzelf aangewezen
Bedrijven investeren in hun werknemers door ze voortdurend op de hoogte te houden van de ontwikkelingen in hun vakgebied
De overheid gaat hierin een rol spelen
‘We moeten serieuze vragen gaan stellen, zoals: wie neemt de verantwoordelijkheid om de maatschappij voor te bereiden op het digitale tijdperk?’ stelt Wingard. Om werknemers klaar te stomen voor het industriële tijdperk hebben landen een goede infrastructuur voor het lager en middelbaar onderwijs aangelegd. Nu zou de overheid op soortgelijke wijze moeten investeren in hoger en beroepsonderwijs. ‘We zouden een gedegen beroepsopleiding moeten hebben die mensen voortdurend up-to-date houdt. Als je belasting betaalt en bereid bent om jezelf te ontwikkelen en nieuwe vaardigheden te leren, dan zou de training daarvoor kosteloos beschikbaar moeten zijn zodat je een aanwinst bent voor de arbeidsmarkt.’
Niemand kan zich meer verschuilen voor klimaatverandering
De klimaatstakingen van scholieren, Extinction Rebellion en de stikstofcrisis – er ging in 2019 nauwelijks een dag voorbij zonder dat het thema klimaat de voorpagina’s haalde. De publieke druk rond de klimaatcrisis is dit jaar flink toegenomen. Nu wordt het aftellen naar 2030. In de komende tien jaar moeten 184 landen zich houden aan de beloften die ze vijf jaar geleden in Parijs hebben gemaakt om te voorkomen dat de temperatuur van de wereld niet meer dan 2 graden stijgt. Wetenschappers waarschuwen echter nu al dat de aarde niet meer dan 1,5 graden mag opwarmen.
Activisten hopen dat de COP26 klimaattop in november 2020 ervoor kan zorgen dat de doelen ambitieuzer worden. ‘Glasgow is de grote mijlpaal om onze verwachtingen op te krikken,’ zegt Oli Brown, milieuwetenschapper bij denktank Chatham House. Het is belangrijk dat we druk blijven uitoefenen, voegt zijn collega Laura Wellesley toe: ‘Als de bevolking zich blijft uitspreken over het klimaat en onze consumptie, dan kunnen we een aantal ambitieuze beloften mogelijk maken.’
Enkele weken voor de klimaattop zal Global Citizen de grootste benefietuitzending aller tijden opzetten: een concert dat op vijf continenten tegelijkertijd zal worden uitgezonden. Wat Generatie X en Live Aid voor de hongersnood in Ethiopië hebben gedaan, zou Generatie Z kunnen doen voor het klimaat en ongelijkheid. ‘In tijden van onzekerheid zoeken mensen soms naar mogelijkheden om hun krachten te bundelen,’ aldus de ceo van Global Citizen Hugh Evans. ‘Ik denk dat 2020 één van die momenten is.’
2020 wordt het jaar van (het tekort aan) verpleegkundigen
In 2020 vieren we de 200ste geboortedag van de legendarische verpleegkundige Florence Nightingale, maar veel tijd om dat te vieren hebben haar moderne collega’s niet. Overal ter wereld is er namelijk een groot tekort aan zorgverleners. Nederland is daarin geen uitzondering. Het UWV schat dat er momenteel 140.000 vacatures in de zorg openstaan, terwijl 94 procent van de ziekenhuizen vacante posities hebben die met geen mogelijkheid te vullen zijn.
Geen wonder dat er vorige maand voor het eerst een landelijke staking van het zorgpersoneel plaatsvond, waaraan 119 ziekenhuizen, poliklinieken en revalidatiecentra meededen. Het tekort aan zorgpersoneel zorgt voor een te hoge werkdruk en zonder goede beloning zal de sector niet voldoende medewerkers kunnen aantrekken om de problemen terug te dringen.
De Wereldgezondheidsorganisatie (WGO) wil daarom dat 2020 het jaar van de verpleegkundige wordt. De WGO bereidt momenteel een grote campagne voor om opleidingen, training en werkondersteuning voor verpleegkundigen te promoten. De wereldwijde problemen zullen niet ineens verdwijnen, maar het kan er in ieder geval voor zorgen dat het onderwerp hoog op de politieke agenda blijft. Hopelijk zet de opwaartse trend van de afgelopen twee jaar, waarin de zorg er netto 50.000 mensen bij kreeg, in 2020 door.
Er komt een heuse streamingoorlog
In een niet zo ver verleden keken mensen nog reikhalzend uit naar de bezorging van de televisiegids om te ontdekken wat ze de komende week op hun beeldbuis konden zien. Daar is dit decennium verandering in gekomen. Met de opkomst van streamingsdiensten bepalen we zelf wat we kijken en wanneer en of we een hele serie achterelkaar kijken.
In Nederland is een abonnement op Netflix (3.170.000 abonnees) het meest in trek, op gepaste afstand gevolgd door Videoland (760.000), NPO Start Plus (310.000) en Amazon Prime Video (80.000). Dit jaar kwamen daar nog eens twee geduchte concurrenten bij. De succesvolle lancering van Disney+ leverde de streamingsdienst in Nederland direct 660.000 (gratis) abonnees op. Ook Apple bracht zijn eigen televisiekanaal op de markt. Om al dat geweld van kapitaalkrachtige Amerikaanse bedrijven bij te benen, hebben Nederlandse media besloten hun krachten te bundelen. Met een nationaal kijk- en luisterplatform hopen omroepen van eigen bodem toch nog een plaatsje in de Nederlandse huiskamer te bemachtigen.
Met zoveel aanbod kan het haast niet anders of de abonnementsprijzen zullen gaan dalen. Zo heeft RTL-directeur Sven Sauvé al aangegeven dat de prijs van een abonnement op Videoland in 2021 zal dalen vanwege de concurrentie met Disney. Waar bedrijven als Apple en Amazon met hun streamingdiensten vooral aan klantenbinding doen, wordt het voor de overige televisieaanbieders een overlevingsstrijd.
De vierdaagse werkweek komt dichterbij
Over de hele wereld zijn er initiatieven om de werkweek in te korten naar vier dagen. Microsoft probeerde het in Japan en de Britse Labour Party heeft het zelfs in het verkiezingsprogramma staan. Het succes van dit soort experimenten varieert en het is niet voor iedere sector even haalbaar (denk bijvoorbeeld aan de zorg).
Toch concluderen werkgevers aan de hand van kleine experimenten dat een kortere werkweek geen negatieve invloed op de prestaties hoeft te hebben. Integendeel. ‘Werkgevers die zich hier aan wagen kunnen daar de vruchten van plukken,’ zegt John Pencavel, hoogleraar economie aan de Universiteit van Stanford. ‘Een kortere werkweek hoeft niet te leiden tot mindere prestaties. En minder werkuren betekent ook lagere arbeidskosten. Dus zowel de werkgever als de werknemer kunnen hiervan profiteren.’
Het belangrijkste is om medewerkers mee te laten denken over manieren om efficiënter te werken, zegt Charlotte Lockhart, ceo van belangenorganisatie The 4 Day Week. ‘We willen allemaal gewaardeerd worden op het werk dat we doen maar dat moet niet ten koste gaan van onze gezondheid. Onze levens zijn niet in balans en dat beginnen we nu eindelijk in te zien.’
#MeToo was nog maar het topje van de ijsberg
22 procent van de Nederlandse vrouwen geeft aan slachtoffer te zijn van seksueel geweld en 53 procent van de vrouwen heeft ooit te maken gehad met ongewenst gedrag, blijkt uit onderzoek. De cijfers over seksueel geweld waren er al, maar dankzij #MeToo werd de schaamtecultuur twee jaar geleden eindelijk doorbroken. Het probleem kreeg een gezicht, of eigenlijke vele gezichten, nadat mensen uit solidariteit hun verhalen massaal op social media deelden.
Toch is het effect van #MeToo nog nauwelijks doorgedrongen tot de werkvloer, ondanks dat 3,5 procent van de vrouwen, 5 procent van de jonge vrouwen en 9 procent van jonge alleenstaande vrouwen met een flexcontract last hebben van seksueel grensoverschrijdend gedrag. Slachtoffers zouden vrezen voor hun baan en de reactie van collega’s als ze naar buiten treden.
Daar moet in 2020 verandering in komen, zegt ook Iva Bicanic, landelijk coördinator van het Centrum Seksueel Geweld. “Ik denk dat een volgende #MeToo moet gaan over hoe we als omstanders reageren op slachtoffers als ze met hun verhaal naar buiten komen.” Volgens Bicanic is het van belang dat de #MeToo-beweging een nieuwe dimensie krijgt: “De tendens is nog steeds dat we beschuldigend reageren (victim blaming) en dat kan schadelijker zijn dat het misbruik zelf. Dus, als we het onderwerp seksueel geweld echt naar een hoger plan willen brengen, dan zijn omstanders de volgende groep om ons op te richten met campagnes.”
Gezichtsherkenning (en haar controverse) is overal
De technologie voor gezichtsherkenning is alom aanwezig. Het wordt gebruikt om de intentie van kopers in te schatten in de Australische vastgoedmarkt, presentielijsten in te vullen van Indonesische kantoormedewerkers en zelfs om de concentratie van Chinese scholieren te bepalen. En wat te denken van Nederland? ‘Schiphol ontwikkelt zich als ‘levend lab’ voor gezichtsherkenning bij surveillance en grensbewaking’, zegt Wouter van Noort, techjournalist bij NRC.
Deze technologische vooruitgang werd niet publiekelijk betwist totdat demonstranten in Hong Kong hierover begonnen. Critici geven aan dat er veel problemen zijn omtrent gezichtsherkenning: burgerlijke vrijheden worden opgeofferd voor een vals gevoel van veiligheid. Bovendien is het een ondoorzichtige technologie die gehackt of misbruikt kan worden door autoritaire regimes.
Niet voor niets heeft het techwalhalla San Francisco de technologie in haar geheel verboden. Daar staat tegenover dat reizen een stuk makkelijker kan worden gemaakt, terroristen kunnen worden opgespoord of vermiste kinderen sneller kunnen worden teruggevonden. ‘Het lijkt me geen kwestie van óf gezichtsherkenning gaat ontsporen, maar wannéér,’ aldus Van Noort. ‘We moeten zorgen dat we daarvóór, en dus heel snel, een goed gesprek gaan voeren over wat we wel en niet acceptabel vinden. Nu kunnen we nog een noodrem ontwerpen, dat lijkt mij geen overbodige luxe.’
Wordt Big Tech opgeknipt?
Amazon, Apple, Facebook, Google en andere grote techbedrijven kunnen hun borst nat maken. De nieuwe Europese Commissie onder leiding van Ursula von der Leyen staat te popelen om Silicon Valley de duimschroeven verder aan te draaien. Margrethe Vestager, die in haar vorige termijn als eurocommissaris voor Mededinging Google al een recordboete van 4,3 miljard euro oplegde vanwege machtsmisbruik, zegt in ieder geval nog lang niet klaar te zijn. Omdat hoge geldstraffen nog weinig effect hebben gesorteerd, waarschuwt de Deense politica ‘Big Tech’ alvast dat ze er niet voor terugdeinst om de machtigste bedrijven op aarde op te knippen.
Daarnaast wordt in 2020 de focus verlegd naar de impact van Big Tech op kleine bedrijven. Lokale bedrijven zijn afhankelijker van Google, Amazon en Facebook om hun klanten te bereiken. Maar diezelfde giganten worden beschuldigd van het benadelen van kleinere concurrenten door zoekalgoritmes te manipuleren. ‘Enkel de grootte van deze bedrijven en hun dominantie levert vragen op over de toegang tot de markt, gegevensprivacy, de ontwikkeling van kleine bedrijven, ondernemerschap en vernieuwing,’ zegt Nydia Velázquez, lid van het Amerikaanse Huis van Afgevaardigden.
We geloven niet meer in mythische eenhoorns…
Een bedrijf is zoveel meer dan alleen maar een goed verhaal of idee zo blijkt eens te meer uit de val van WeWork, aanbieder van flexwerkplekken. Markten zijn kieskeuriger geworden en geloven niet meer zonder slag of stoot in veelbelovende start-ups, ook wel unicorns (eenhoorns) genoemd.
Althans dat beweert de Amerikaanse hoogleraar Scott Galloway. Hij voorspelt dat start-ups die in 2020 nog niet naar de beurs zijn gegaan maar liefst 50 procent in waarde zullen dalen. Softwarebedrijven hebben volgens hem harde maatstaven als winst en winstmarges vervangen door abstracte termen als visie en groei. Hij noemt dit soort bedrijven daarom ‘verbrandingsovens’, omdat ze geld opbranden om groei te financieren zonder enig vooruitzicht op winstmarges.
De mislukte beursgang van Uber was de waarschuwing en de problemen bij WeWork de bevestiging. Het feit dat deze veelbelovende start-ups van hun voetstuk kukelden bewijst dat de beurs zich niet meer laten verleiden door de fantasmes van gelikte ceo’s waar privé-investeerders in het verleden wel voor vielen.
…en vertrouwen liever op ‘realistische’ zebra’s
De markt heeft het dus gehad met bedrijven met een luchtkasteelstrategie. Mede daardoor werpt een rits nieuwe bedrijven zich op die een hele andere weg willen inslaan. Ze noemen zichzelf ‘zebra’s’. Oprichter en CEO van Hearken, Jennifer Brandel, die bijdroeg aan het Zebra-manifest, legt het als volgt uit: zebra’s zijn start-ups die de echte problemen in de wereld willen oplossen door duurzame en winstgevende bedrijven op te richten met een normaal groeitempo. Bedrijven die financiering ophalen niet als doel hebben en zich niet blindstaren op groei.
Zebra-oprichters zijn voornamelijk vrouwen en ondernemers uit minderheden die jarenlang werden buitengesloten door durfkapitaal en die nu zeggen dat ze daar überhaupt niet in geïnteresseerd zijn. ‘In feite waren die zogenaamde veelbelovende start-ups de grootste non-profitorganisaties die er ooit zijn geweest,’ zegt Brandel. ‘Mensen worden nu uit de droom geholpen.’
Praten over geestelijke gezondheid op werk is niet langer taboe
Depressie en angststoornissen komen steeds vaker voor en hebben een enorme impact op iemands leven. Daarnaast is de wereldeconomie er ook bij gebaat om geestelijke gezondheid meer aandacht te geven. Er gaat jaarlijks namelijk ruim 900 miljard euro aan productiviteit verloren als gevolg van deze klachten, volgens een schatting van de Wereldgezondheidsorganisatie (WGO).
Volgens de Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling (OESO) kampt één op de vijf werkenden met psychische problemen. Voor zowel werkgevers als werknemers is het dus van belang dat we het taboe dat nog altijd rust op mentale problemen doorbreken. Uiteindelijk is het aan de werknemer zelf om het onderwerp op werk aan te snijden, zegt klinisch psycholoog Ellen Hendriksen. ‘Presenteer niet alleen maar een probleem maar kom ook met een plan,’ raadt ze aan. ‘Het is belangrijk dat je je mentale problemen niet brengt als iets dat je baas moet oplossen.’
Vanwege een hardnekkig stigma is het wel verstandig als werknemers eerst de bedrijfscultuur inschatten om te bepalen hoe ze het onderwerp het beste kunnen aankaarten. Managers kunnen wel het goede voorbeeld geven door openlijk over hun eigen problemen te praten. Het is in ieder geval belangrijk om een veilige bedrijfscultuur te creëren, waarin werknemers zich tot een vertrouwenspersoon kunnen richten. Op naar een tijd waarin mentale klachten even serieus worden genomen als fysieke gezondheidsproblemen!
Flexibel werken is flexibel denken
Werkgevers ontkomen er niet aan om steeds vaker flexibele arbeidsregelingen te treffen. Toch blijft de grote vraag: worden werknemers niet stiekem gestraft als ze daadwerkelijk gebruik maken van dit soort regelingen? Bedrijven die het beste talent willen werven en behouden, zullen in 2020 een antwoord op deze vraag moeten hebben.
Jongere werknemers verlangen een andere en — meer flexibele — relatie met hun werk, stelt een artikel in de New York Times van Claire Cain Miller en Sanam Yar. Vooral vrouwelijke werknemers, voor wie flexibel werken vaak ten koste gaat van de hoogte van hun salaris en promoties, zouden hiervan profiteren. Van de hoger opgeleide vrouwen die hun baan hebben opgezegd, geeft 69 procent aan dat ze gebleven zouden zijn als ze meer flexibiliteit hadden gehad, zo blijkt uit onderzoek.
Alleen het beleid van een bedrijf veranderen is niet genoeg; er moet ook een cultuuromslag plaatsvinden. Een bedrijf kan flexibel werk bieden maar als managers dit in de praktijk tegenhouden heeft dat beleid geen zin. ‘We moeten iets doen om talent te ontketenen,’ zegt de oprichter en ceo van carrièreplatform LandIt, Lisa Skeete Tatum. ‘Flexibel werken betekent flexibel denken. Dus moet je beginnen met het uitgangspunt van de werknemers zelf.’
Het recessiespook blijft rondwaren
Hoewel de jaren na de grote recessie goed zijn geweest voor de wereldeconomie, kunnen we statistisch gezien ieder moment de door economen, beleidsmakers en bedrijven zo gevreesde economische krimp verwachten.
Niemand kan voorspellen wanneer de volgende recessie precies zal plaatsvinden. De voorzitter van de Amerikaanse Centrale Bank, Jerome Powell, en zijn voorganger Janet Yellen, verwachten tot het eind van 2020 blijvende maar gematigde groei in de grootste economie ter wereld te zien. Ook Christine Lagarde, de nieuwe president van de Europese Centrale Bank, gaf in september nog aan dat er in haar vooruitzicht geen wereldrecessie te bespeuren valt, hoewel ze een ‘matige’ groei voorspelt en het handelsconflict tussen China en de VS een aanzienlijke bedreiging vormt.
Simon Thorp, cio van Aperture Investors, is vooral bezorgd dat de trucjes die de centrale banken in de vorige recessie gebruikten, zoals renteverlagingen en het massaal inkopen van obligaties, minder effect zullen hebben bij een toekomstige recessie. Voor de mensen die zich alvast willen voorbereiden: hier is een handige grafiek die de mogelijke oorzaken van de volgende wereldrecessie in kaart brengt.
Wat is werk je waard?
Er is een rode draad die flexibel werken verbindt met de vierdaagse werkweek, gezondheid en andere werkgerelateerde trends: misschien is werk minder heilig dan we denken. Je zou kunnen zeggen dat we in Europa altijd al wat minder leefden om te werken, maar zelfs in landen met de meest onvermoeibare werkethiek begint kritiek te komen op het altijd maar bereikbaar moeten zijn en de druk om topprestaties te leveren. Zo zien we dat mensen in Amerika die het zich kunnen veroorloven eerder met pensioen gaan, terwijl werknemers in China in opstand komen tegen het 9-9-6-model (zes dagen per week werken van 9 uur ’s ochtends tot 9 uur ’s avonds).
‘De obsessie met productiviteit, groei en concurrentie spoorde elke nieuwe generatie aan om zich te bewijzen door dag en nacht te werken,’ zegt vastgoedhandelaar Glenn Kelman. Dat was moeilijk en soms zelfs schadelijk maar het leverde ook resultaten op, voor zowel mensen als landen. Maar die ambitie is nu aan het afzwakken. ‘We moeten ervoor zorgen dat het kapitalisme beter functioneert als we willen dat mensen hard blijven werken,’ aldus Kelman. Of misschien zijn onze waarden gewoon aan het veranderen? ‘We zijn ook minder materialistisch en dat is toch eigenlijk een hele goede ontwikkeling?’
De brexitmoeheid gaat voorlopig niet weg
De deadlines van 29 maart, 12 april en 31 oktober zijn voorbij, maar nog altijd heeft het Verenigd Koninkrijk de Europese Unie niet verlaten. Het ‘gezellig op het strand naar de brexit kijken’ onder het genot van Hollandse chips, Duits bier en Franse wijn was dus ietwat voorbarig. De nieuwste brexit-deadline op 31 januari gaat misschien ook ongemerkt voorbij als de Britse verkiezingen van morgen geen absolute meerderheid voor de huidige premier Boris Johnson oplevert.
Wat er ook gebeurt, de brexit en gerelateerd nieuws zullen we in 2020 nog veelvuldig terugzien. Het onderhandelen van handelsovereenkomsten, nieuwe regels voor migratie en een nieuwe relatie met de EU zal een lange tijd in beslag nemen, zegt Ian Bremmer, directeur van onderzoeksbureau Eurasia Group: ‘Het Verenigd Koninkrijk heeft zichzelf enorm benadeeld wat betreft de economische realiteit van vandaag en op de lange termijn. En dit zal voor een lange tijd het geval zijn.’
‘Het is niet de grootste uitdaging voor de economische toekomst van Groot-Brittannië,’ weerlegt de Britse econoom Jim O’Neill. Hij ziet een grotere bedreiging in de dalende productiviteit, personeelstekorten en ongelijkheid. ‘Maar het is de grootste stoorzender,’ zegt hij. Wordt vervolgd in Big Ideas 2021…
‘De eeuw van Azië’ maakt een valse start
In 2020 zal de Aziatische economie groter worden dan de rest van de wereldeconomie bij elkaar. Het is de eerste keer sinds de negentiende eeuw dat dit zal gebeuren. Dat komt deels omdat meer dan de helft van ‘s werelds middenklasse zich in Azië bevindt. Het zwaartepunt van de wereld verplaatst zich dan ook ongetwijfeld naar het oosten. Het moet de eeuw van Azië worden, maar het is nu al duidelijk dat dit niet zonder slag of stoot zal gaan.
Het Internationale Monetair Fonds (IMF) waarschuwde dat groei in Azië kan worden belemmerd als de Chinese economie verder stagneert, spanningen tussen Noord-Korea en Japan aanhouden en de protesten in Hong Kong voortduren. Bovendien nam in het afgelopen kwartaal de groei in India af tot een niveau dat ze sinds 2013 niet meer hebben gezien. Zit er nu al zand in de Aziatische motor?
Japan zet zijn deuren wagenwijd open
Na een geslaagd rugby-wereldkampioenschap, maakt Japan zich nu op voor de Olympische Zomerspelen van 2020. De boodschap die ze willen uitdragen is: welkom en blijf even plakken. ‘Het is echt een moment voor Japan om het land te presenteren aan een grotere groep geïnteresseerden, niet alleen maar toeristen maar ook mensen met specifieke competenties,’ zegt Tak Umezawa, partner en voorzitter van adviesbureau AT Kearney. Hij is ervan overtuigd dat 2020 een keerpunt voor Japan kan worden.
Toerisme is de voornaamste groeisector voor de economie van het land geweest, legt hij uit. De overheid hoopt 40 miljoen toeristen in 2020 te verwelkomen, evenveel als het Verenigd Koninkrijk, en 60 miljoen in 2030. Om zich te ontdoen van hun geïsoleerde positie heeft Japan ook naar het immigratiebeleid gekeken waardoor nu immigranten al na een jaar kans maken op een verblijfsvergunning voor onbepaalde tijd. ‘Het Japanse systeem stelt zich open voor immigranten met bepaalde competenties,’ aldus Umezawa. ‘Maar de wereld is daar nog niet van op de hoogte.’ Dat moet dus veranderen.
Auteurs en redacteuren: Isabelle Roughol, Liza Jansen, Scott Olster, Caroline Fairchild, Beth Kutscher en Devin Banerjee. Afbeeldingen: Greg Lee.